Kanada Sağlık Sistemi

II.1. Kanada’da Sosyal Politikaların Gelişiminin Ve Sağlık

Sistemi’nin Tarihçesi

Bazı Kanadalı bilginlere göre refah devleti, sosyal ve işçi hareketleri ile iş toplumunun taleplerini ifade eden politik bir müzakerenin sonucu gelişmiştir. P. Armstrong, refah devleti teriminin “genel zenginliği teşvik etmek ve kişisel korunma veya desteği sağlamak adına gerçekleştirilen müdahaleyi ima etmeyi amaçladığını” açıklamaktadır. Kanada’da refah devleti değerler ve uygulamalar ile ilgilidir (9:11).

İki önemli özellik Kanada refah devletinde benzersiz olarak vurgulanmaktadır. Bunlardan birincisi, federal hükümete yıllar içerisinde anayasa değişikliği aracılığıyla refah devletinin gelişiminde anahtar bir rol üstlenmesine, yerel yönetimlere mali transferlere ve harcama yetkisinin kullanımı hükmüne imkan sağlayan Kanada federalizminin esnekliğidir. İkinci özellik ise eski bir anlayıştan kapsayıcı bir refah devletine doğru yavaş yavaş hareket edilmesidir. Kapsayıcılığın anlamı sosyal programların, faydaların ve hizmetlerin Kanada vatandaşlığının bir hakkı olmasıdır (9:14).

Kapsayıcı refah devleti Kanada’da 1940’larda kurulmuştur ve 1960’larda yerini yeniden dağıtımcı refah devletine bırakmıştır. Kapsayıcı refah devletinin Kanada’da

1940 ile 1965 arasında yaşlılık sigortası, işsizlik sigortası ve sağlık sigortası gibi kapsayıcı  programların  kurulması  ile  oluşmuştur.  Bu  programlarla  sanayi toplumunda hızla ve beklenmedik değişikliklerden kaynaklanan ekonomik güvence için oluşan kitlesel dürtüye yanıt vermesi amaçlanmıştır. Ayrıca, bunlar 1930’ların sıkıntılarından kaçınmak üzere düzenlenmişlerdir. Kapsayıcı refah devletinin ikinci amacı sosyal güvenceyi,   sosyal ve bölgesel ayrılıkları ılımlılaştırmak için bir araç olarak kullanmak suretiyle sosyal bütünleşme ve bağlılığı kuvvetlendirmektir.

1960’ların ortaları kapsayıcı fikrin yerini alacak olan yeniden dağıtımcı yeni bir refah devleti vizyonunun yükselişine tanık olmuştur. Bu değişim fakirlik karşıtı kampanyaların yeniden ortaya çıkışı ve fakirlerin kapsayıcı programların esas faydalanıcıları olmadığının anlaşılması ile alevlenmiştir (9:15).

Ancak 1980’lerin başında liberal Trudeau yönetimi sırasında temel bir sosyal politika olayı meydana gelmiştir. Kanada Anayasası’nda Kanada Haklar Ve Özgürlükler Şartının kuvvetlendirilmesi 1960’ların geleneksel refah devletinin sosyal haklardan köklerini alan bir anlayış ile değişmesine yol açmıştır (9:15,16).

Sonuç olarak 1982’de federal refah devleti aracılığıyla sağlanan hizmetlerin pek çoğu yetkilendirme veya sosyal haklar olarak düşünülmüştür ve Anayasa açık bir şekilde Kanada Hükümeti’ni ve yerel yönetimleri, tüm Kanadalıların refahı için eşit fırsatlar oluşturulması, daha iyi ekonomik gelişim aracılığıyla fırsattaki eşitsizliğin azaltılması ve tüm Kanadalılara kabul edilebilir kalitede yaşamsal kamu hizmetlerinin sağlanması konulardan sorumlu tutmuştur.

1990’lar Kanada refah devletinin geri çekilmesine veya hücuma uğramasına tanık olmuştur. Bu saldırı yeni güç ilişkilerini ve yeni bir ideolojiyi temsil etmektedir.

Genel zenginlik artan bir şekilde özel teşebbüsü teşvik eden kavramlar cinsinden tanımlanırken, devletin uygun rolü bu yatırımları desteklemek ve aşırı koşullar altındaki fakirlere yardımcı olmak olarak tanımlanmıştır. 1990’larda özel teşebbüs  ve  pazar  ekonomisine  bir  vurgu  ile  toplumcu  karşıtı  değerlere  ve politikalara doğru kesin bir kayma olmuştur (9:16).

Kanada’da sosyal politikanın evrimi üç temel evreye ayrılabilir. İkinci Dünya Savaşı öncesi dönem temel olarak güçsüz ve dezavantajlı olan aileleri ve özel yardımlarla kendilerine bakılmayan kişilere yardım çabaları ile karakterizeydi. İkinci Dünya Savaşı sonrasından 1960’ların ortalarına kadar emeklilik, tıbbi bakım ve aile yardımları gibi anahtar evrensel programlar dahil modern refah devletinin tam filizlenmesi görülmüştür. 1970’ler başlangıçta daha kapsamlı sosyal refah ve koruyucu  sağlık  önlemlerini  tanımlama  çabaları  dönemi  olmuştur.  Ancak  bu çabaların yerini hızla durgunluk, petrol krizleri ve politik hakkın yeniden canlanması almıştır. 1980’ler mali kısıtlamalar ve küreselleşmeye yanıt verme ihtiyacı ile karakterize olmuştur. Aynı zamanda 1980’ler hem göze çarpan zenginliğin hem de evsizlerin sokaklarda yatması ve yemek kuyruklarını doldurması ile göze çarpan ihtiyacın olduğu bir dönemdir.

1994’te sosyal politikanın gözden geçirilmesi ve yenilenmesi süreci, Başbakan tarafından işler ve büyüme için bir gündemin ilan edilmesi ile başlamıştır. Bu gündem sosyal güvencenin iyileştirilmesi, ekonomi ve iş büyümesini destekleyecek sağlıklı bir mali iklimin oluşturulması, yönetim programlarının gözden geçirilmesi, yatırım, yenilik ve  ticaret  açısından  Kanada ekonomisinin performansının güçlendirilmesini içermiştir.

5 Ekim 1994’te Kanada İnsan Kaynakları Gelişimi Bakanı sosyal güvence hakkında bir tartışma makalesi yayınlamıştır. Bu tartışma makalesi yenilenmiş bir sosyal programlar dizisi için üç hedefin şeklini çizmiştir. Bu hedefler Kanadalılara iş elde etme ve sürdürme için yardımcı olunması, özellikle çocuklar ve fakirlik içinde yaşayanlar olmak üzere en zayıf olanlara destek olunması ve karşılanabilirliğin teminat altına alınmasıdır (9:39).

1947’de Saskatchewan Kanada’nın ilk kamu finansmanlı kapsayıcı hastahane güvenliği programını başlatmıştır. 1957’de Federal Hükümet Hastahane Sigortası ve Tanısal Hizmetler Yasası’nı yürürlüğe koymuştur. 1961’de bütün eyalet ve bölgeler hastahane sigortası için maliyet paylaşım programınca kapsanmıştır. 1961’de Saskatchewan doktor hizmetleri için hükümet sigortasını öngören Saskatchewan Tıbbi Bakım Sigortası Yasası’nı çıkarmıştır. 1966’da doktorların ayakta tedavi hizmetleri için maliyet paylaşımını öngören Federal Tıbbi Bakım Yasası çıkartılmıştır.

1972’de tüm bölgeler ve eyaletler bu programa katılmışlardır. 1977’de eyaletlerin ve bölgelerin programlarının maliyeti ile doğrudan bağlantılı olmayan bir federal kaynak aktarımı yasası olan Kurulmuş Programların finansmanı yasası çıkartılmıştır. 1984 yılında  eyalet  ve  bölgelerin  federal  sağlık  fonundan  kaynak  sağlayabilmesi için uymak zorunda olduğu kamusal yönetim, kapsayıcılık, kapsamlılık, taşınabilirlik ve ulaşılabilirlik gibi temel prensiplerin altını çizen Kanada Sağlık Yasası yürürlüğe girmiştir. Bu yasa fazladan faturalamaya ve yasa ile kapsanan hizmetlerde kullanıcı ücreti alınmasına cezalar getirmiştir.

1996  ve  1997  yıllarında  sağlık  hizmetleri  ve  sosyal  hizmetlere  sağlanan federal katkı Kanada Sağlık Ve Sosyal Kaynak Aktarım Programı içinde birleştirilmiştir. Bu durum sağlık hizmetleri için federal, eyaletsel ve bölgesel maliyet paylaşımı anlaşmalarında büyük bir değişikliğe sebep olmuştur. 2004 yılında Bakanların Sağlık Hizmetleri’nin Yenilenmesi Anlaşması’na dair tavsiyeler üzerine Kanada Sağlık Ve Sosyal Kaynak Aktarımı kendi içinde Kanada Sağlık Kaynak Aktarımı ve Kanada Sosyal Aktarımı olarak ikiye ayrılmıştır.

Kaynak:

Doç. Dr. A. Erdal SARGUTAN ( Kanada Sağlık Sistemi )